Wigilia kresowa – tradycyjne przepisy wigilijne, które musisz poznać
Przyszło nam żyć w bardzo dziwnych czasach. Wystarczy spojrzeć na nasze zwyczaje kulinarne: wielu z nas zna się doskonale na kuchni azjatyckiej, co najmniej raz w miesiącu je zupę ramen albo pho bo, a sushi już dawno przestało być czymś niezwykłym. Tajemnicą nie są też dla nas przystawki z Bliskiego Wschodu czy smaki Indii. Zupełnie natomiast nie znamy tego, co przez długie stulecia uważane było za nieodłączną część kultury polskiej – a więc kuchni Kresów Wschodnich. Wigilia i Boże Narodzenie stanowią idealną okazję, by odkryć dla siebie tamtejsze tradycje i przyrządzić inspirowane nimi potrawy. Jak wyglądał wigilijny stół na Kresach? Sprawdź razem z nami!
Wigilia na Kresach – różnorodność regionów
Nim zajmiemy się konkretnymi pomysłami na kresowe potrawy, do których warto wrócić, spójrzmy na chwilę na mapę Polski z lat międzywojennych. Gdy dzisiaj rozmawiamy o Kresach, przeważnie zupełnie nie mamy świadomości, jak rozległy był to teren. Obszar Kresów obejmuje znaczną część dzisiejszych terytoriów Litwy, Białorusi i Ukrainy. Warto więc zdać sobie sprawę z faktu, że nie był to teren o jednorodnej tradycji – poszczególne regiony często bardzo się od siebie różniły, także pod względem serwowanych w wigilię potraw.
Jakie przepisy na Boże Narodzenie wykorzystywano więc w konkretnych kresowych regionach? Na Podolu niemal niepodzielnie królował szczupak, serwowany na różne sposoby: faszerowany w majonezie, w galarecie z żółtym szafranowym sosem czy jako pulpeciki w zupie rybnej. Szczupak po żydowsku – czyli w galarecie z dużą ilością warzyw – stanowił też podstawę wigilii w okolicach Lwowa, gdzie pojawiał się obok karpia po polsku w szarym sosie oraz zupy migdałowej. W okolicach Mińska również podawano szczupaka po żydowsku, a także zupę grzybową z uszkami i łamańce z makiem. Na Polesiu natomiast jednym z podstawowych dań był leszcz nadziewany kaszą gryczaną, a w roli zupy wigilijnej pojawiał się zabielany i zakwaszany barszcz z uszkami.
Choć więc metody ich przygotowywania często były różne, łatwo dostrzec, że to właśnie ryby słodkowodne – przede wszystkim szczupak, karp oraz leszcz – królowały podczas kresowych wigilii jako dania główne.
Elementy wspólne kresowej wigilii
Pomimo różnic między kresowymi regionami pojawiały się także i podobieństwa. Istniało kilka specyficznych dań, które przygotowywało się w niemal każdym zakątku Kresów Wschodnich. Idealny przykład stanowi kutia, którą w podstawowej wersji przyrządzało się na bazie pszenicy, dodając miód, mak i bakalie. Zdarzało się jednak – szczególnie na Białorusi – że pszenicę zastępowano ryżem lub kaszą pęczak.
Powszechnie znany i lubiany na całych Kresach był także wigilijny kisiel żurawinowy. Przyrządzało się go nie tylko ze względu na to, że był smaczny – miał także walory zdrowotne: pomagał w trawieniu ciężkich wigilijnych potraw i odciążał żołądek, a także miał działanie antybakteryjne. Miał zwykle formę bardzo płynną, więc serwowany był jako napój – inaczej niż w przypadku dzisiejszych kisielów z torebki…
Gdzie wciąż podtrzymuje się kresowe tradycje?
Możemy nie zdawać sobie z tego sprawy, ale w wielu miejscach w Polsce kultywuje się wciąż kresowe tradycje i przygotowuje wigilijne potrawy, o których wspomnieliśmy powyżej. Chodzi przede wszystkim o wschodnie tereny kraju – Podlasie oraz część Lubelszczyzny i Podkarpacia – ale nie tylko. Skomplikowane dzieje naszego państwa w XX w. sprawiły, że w wyniku przymusowych przesiedleń wielu Kresowiaków znalazło się na terenach tzw. Ziem Odzyskanych. Stąd liczne potrawy rodem z Kresów pojawiają się dzisiaj podczas wigilijnej wieczerzy np. na Dolnym Śląsku – kresowa zupa migdałowa zupełnie zastąpiła tam tradycyjną śląską siemieniotkę z siemienia lnianego lub konopnego.
A czy w twoim domu też pojawiają się któreś z kresowych potraw wigilijnych? Które kresowe przepisy na Boże Narodzenie Cię zainteresowały?