Stomia – co to jest? Jak żyć ze stomią?

Rodzaje stomii

Stomia stanowi rozwiązanie konieczne najczęściej przy zaawansowanych chorobach nowotworowych okrężnicy, odbytnicy bądź pęcherza moczowego, wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego, ranach i urazach brzucha, rozszczepie kręgosłupa, wadach wrodzonych lub niedrożności moczowodu. W sytuacji, w której choroba utrudniająca bądź całkowicie uniemożliwiająca wypróżnianie się może zostać wyleczona, z dużym prawdopodobieństwem będziemy mieć do czynienia ze stomią czasową, a zatem taką, która po rekonwalescencji nie wyklucza normalnego wypróżniania się. Jednak gdy problem jest wrodzony lub powoduje stały uszczerbek na zdrowiu, lekarz wyłania stomię stałą. Oba typy wymagają dokładnej pielęgnacji i korzystania z odpowiedniego sprzętu stomijnego.

W obrębie tych dwóch typów stomii wyróżnić możemy także trzy typy operacji wyłonienia przetoki:

• Kolostomia – w obrębie jelita grubego (najczęściej z lewej strony brzucha)
• Ileostomia – w obrębie jelita cienkiego (najczęściej z prawej strony brzucha)
• Urostomia – w obrębie dróg moczowych (najczęściej pod pępkiem po prawej stronie brzucha)

Stomia, chociaż umożliwia odpowiednie wypróżnianie się i oczyszczanie jelit oraz pęcherza, sama nie posiada mięśni. Dlatego osoba posiadająca przetokę nie jest w stanie kontrolować wydzielania gazów ani stolca. W przypadku ileostomii jest on półpłynny bądź płynny, w przypadku kolostomii zaś ma normalną, stałą konsystencję. Urostomia natomiast wiąże się ze stałym wypływaniem kropli moczu do worka, mniej więcej jednej co minutę.

Zarówno budowa jak i rodzaj stomii mogą wywoływać duży dyskomfort – przede wszystkim w pierwszych miesiącach po wyłonieniu przetoki. Wiąże się on z aspektami fizycznymi, takimi jak pielęgnacja stomii, ale także psychicznymi. Poniżej skupimy się na najważniejszych aspektach ułatwiających życie ze sztucznym odbytem.

Stomia – pielęgnacja skóry

Skóra wokół stomii, przez wzgląd na ciągły kontakt z wydalinami, narażona jest na częste podrażnienia. Aby zapewnić sobie  poczucie komfortu podczas noszenia worków stomijnych, konieczne jest opracowanie systemu codziennej pielęgnacji. Wystarczy przestrzegać kilku prostych zasad, by odpowiednio zadbać o skórę i zapobiegać powikłaniom.

• Niezwykle istotne jest odpowiednie dopasowanie płytki stomijnej oraz worka – w ten sposób nie dopuścimy do przeciekania treści jelitowej i kontaktu z delikatną skórą. W pierwszych dniach pielęgniarka pomaga ustalić, jakiej wielkości jest stomia (później możemy robić to samodzielnie papierową miarką). Umożliwia to poprawne docięcie płytki. Zarówno sprzęt jedno- jak i dwuczęściowy można dodatkowo uszczelniać pastami bądź pierścieniami elastycznymi.
• Zdejmowanie płytki stomijnej podczas wymiany systemu powinno przebiegać stopniowo, by nie uszkodzić skóry i nie narazić jej na przerwania bądź inne urazy. Jeśli proces przebiega opornie, warto skorzystać z preparatów ułatwiających zdejmowanie przylepca.
• Każda zmiana systemu stomijnego musi wiązać się z oczyszczaniem skóry wokół stomii, na której mogą znajdować się resztki kleju z płytki. Możemy robić to gazikami nasączonymi substancją ochronną, korzystać ze sprayów czyszczących ale także wody z mydłem. Pamiętajmy jednak, by unikać mydła na bazie olejów, gdyż może to utrudnić przyklejanie płytki podczas zmiany sprzętu stomijnego.
• Podczas zmiany worka stomijnego i płytki należy także sprawdzić skórę wokół stomii. Tego rodzaju przyzwyczajenia ułatwiają codzienną pielęgnację, a także umożliwiają szybką reakcje w przypadku zauważenia niepokojących zmian.
• Zanim zaczniemy zakładać nowy system stomijny musimy upewnić się, że skóra wokół stomii jest całkowicie sucha. W ten sposób unikniemy odklejania się płytki, ale także zmniejszymy ryzyko namnażania się drobnoustrojów, które wpływają negatywnie na komfort oraz na stan skóry wokół stomii.

Stomia – dieta dla stomika

Ogromne znaczenie dla zdrowia organizmu i komfortu stomika jest utrzymanie odpowiedniej diety. Wbrew pozorom jednak tego typu żywienie zwykle nie wiąże się z ogromnymi zmianami. To kwestia bardzo indywidualna – każdy z czasem zauważa, które produkty należy odrzucić, a które nadają się do spożycia. Jeśli lekarz nie zalecił inaczej, możemy jeść dosłownie wszystko, choć oczywistym jest, że gotowane na parze posiłki będą dużo bardziej lekkostrawne od tych smażonych bądź pieczonych. Istnieje jedynie kilka zasad, które pozostają niezmienne i których należy przestrzegać:

• Woda pomaga uniknąć zatwardzeń i wspomaga pracę żołądka, dlatego należy wypijać około 2 litrów płynów dziennie.
• Regularne i niewielkie posiłki usprawniają pracę jelit, dlatego lepiej zjeść pięć mniejszych dań niż trzy duże. Pamiętajmy także, by dokładnie je przeżuwać.
• Początkowo lepiej wprowadzać nowe produkty spożywcze pojedynczo, by łatwo wykluczyć, które powodują wzmożone wydzielanie gazów czy rozrzedzenie stolca.

I ostatnia, równie ważna zasada – jedzenie ma sprawiać radość, nie być karą.

Poczucie straty – jak psychika reaguje na stomię?

Wyłonienie stomii, niezależnie od wieku pacjenta, jest wydarzeniem niezwykle trudnym nie tylko fizycznie, ale przede wszystkim psychicznie. Zmusza bowiem do redefinicji siebie, nauczenia się życia z dodatkowym elementem, który staje się nieodłączną częścią ciała. Do tego wszystkiego dochodzi także poczucie braku prywatności, odarcia z tak intymnej kwestii jaką jest wydalanie. Doskonale zdajemy sobie sprawę z tego, że od tej pory w żadnej sytuacji – w pracy, podczas wyjścia ze znajomymi, w podróży – nie będziemy mogli ukryć się w toalecie jak wszyscy inni.

Dlatego tak istotne jest zdanie sobie sprawy z tego, jak naturalnym procesem fizjologicznym jest wydalanie. Każda osoba, która je, nie jest w stanie uniknąć też drugiej „strony medalu”. Wstyd wiąże się z kulturowymi przyzwyczajeniami, jednak w żadnym stopniu nie powinien wpływać na poczucie komfortu osoby ze stomią. Przetoka jest przecież koniecznym elementem naszego życia, którego nikt z nas nie wybrał. Aby zachować jak największe poczucie intymności, przede wszystkim warto skupić się na utrzymaniu higieny, korzystaniu z kropli do worków neutralizujących zapachy, jedzeniu produktów nie wywołujących gazów czy rozwolnień. W ustaleniu odpowiednich zasad higieny pomoże nam także pielęgniarka stomijna, dlatego warto zadawać jej wszystkie, nawet najbardziej krępujące pytania.

Stomia wywołuje także dojmujące poczucie straty – dla wielu osób jest to utrata poczucia własnej wartości, estetyki czy seksualności. Do tego dochodzi także lęk przed odrzuceniem przez bliskich, który nierzadko powoduje izolowanie się, a co za tym idzie także popadanie w coraz większe przygnębienie, które może doprowadzić do depresji. Musimy zdać sobie sprawę z tego, że dalsze normalne życie zależy w dużej mierze właśnie od samoakceptacji oraz pogodzenia się ze stratą. Oczywiście nie poradzimy z tym sobie sami, dlatego szukajmy pomocy wśród najbliższych, przyjaciół i rodziny, a także u terapeutów. Problemy natury psychologicznej po wyłonieniu stomii nie są niczym wstydliwym, dlatego jeśli zajdzie potrzeba poszukania profesjonalnej pomocy, nie odsuwajmy jej na dalszy plan.

Nie zapominajmy także o tym, co zawsze sprawiało nam przyjemność. Stomia nie jest powodem, dla którego musimy zrezygnować z marzeń i planów na przyszłość, a także ulubionych zajęć jak chociażby uprawianie sportów czy podróżowanie. Worek stomijny jest prawie niewidoczny pod ubraniami, doskonale przylega do ciała i nie przeszkadza podczas pływania, jazdy na rowerze czy biegania. Jedynymi sportami, które nie są polecane osobom ze stomią, są sporty walki (boks, judo, karate), gdyż mogą uszkodzić stomię podczas uderzenia. Poza tym utrzymanie sprawności fizycznej może pomóc nam w lepszym funkcjonowaniu jelit i całego organizmu, nie wspominając już o wytwarzaniu endorfin.

Życie ze stomią wcale nie musi znacząco różnić się od życia bez niej. Wszystko zależy od naszego nastawienia psychicznego, czasu, którego potrzebujemy do zaakceptowania zmian, a także nauczenia się zasad pielęgnacji i ułatwiania sobie funkcjonowania z przetoką. Jeśli nie zamkniemy się przed najbliższymi, dalej skupimy się na celach, które były dla nas ważne przed stomią, nic nie powinno stać na przeszkodzie udanemu i komfortowemu życiu.

Poradnik sponsorowany